Krok 3: PUNKT ZWROTNY – Przejście ze stanu przetrwania straty do rozwoju osobowego (fragmenty podręcznika do pracy z żałobą).

Po etapie znajdowania sensu i definiowania kluczowego przesłania, klient powinien być już gotowy do zwrotu i podążenia w kierunku rozwoju osobowego. Innymi słowy jest przygotowany na porzucenie perspektywy przetrwania straty. Na tym etapie ważne jest emocjonalne zaakceptowanie śmierci (już nie tylko czyjejś ale i własnej) oraz doświadczenie bogactwa emocji dzięki zrobieniu przestrzeni na różnorakie myśli i obawy dotyczące rzeczywistości. Wyrażenie postaw i emocji takich jak zaprzeczanie, złość, smutek, ból i desperacja jest wyrazem głębokiej miłości i więzi. Strata powoduje chaos emocjonalny ponieważ zmarły nie jest już w stanie wejść w fizyczną interakcję i nie można domknąć sytuacji, które być może nie do końca się zamknęły w czasie życia. A przecież w umyśle i pamięci bliski, który odszedł, nadal istnieje. Możemy wspomóc osobę w żałobie w opanowaniu tego wewnętrznego zamieszania. Nasuwają się pytania:

• czy możliwe jest utrzymanie pełnych szacunku wspomnień i relacji poprzez radosną kontynuację własnego życia?
• czy mam jakieś wątpliwości, poczucie winy, wstyd lub nierozwiązane problemy?

Poradzenie sobie ze stratą wymaga zharmonizowania i zrównoważenia własnych wartości i przekonań.  Równie ważne jest pogodzenie się, czy to w wyobraźni, czy poprzez rozmowę z osobą umierającą, bliskimi, społecznością. Głównym celem staje się tu znalezienie sposobu na poradzenie sobie ze stratą poprzez uznanie i docenienie przeszłych, teraźniejszych i przyszłych doświadczeń życiowych. Osiągnięcie tego punktu oznacza osobowy rozwój.  Na co dzień ludzie starają się wspierać lub „przerobić” żałobę podążając za intuicją, licząc na czas, który goi rany lub opierając się na religii. Żałoba może być bolesna, bo w rzeczy samej to trudna droga. Po pierwsze, jej kontekst jest bardzo emocjonalny i osobisty. Bliscy i profesjonaliści bardzo często boją się przekroczyć tę granicę i wejść w kontakt z osobą w żałobie, ponieważ czują się bezradni i niepewni. Dodatkowo z tradycji społecznej znika coraz bardziej zjawisko wsparcia kulturowego. To sprawia, że ludzie czują się pozostawieni sam na sam ze swoim emocjonalnym bólem. W tych warunkach trudno otwierać się na nowe perspektywy. A dopiero ten „punkt zwrotny” może pozwolić na nowe, radosne życie w szacunku do bliskiego, który odszedł. Pierwsze dwa kroki: praca z przekonaniami, znajdowanie sensu i definiowanie kluczowego przesłania, powinny były przygotować nową, bardziej otwartą perspektywę myślenia oraz atmosferę otwartości na punkt zwrotny. Kolejny krok pomoże klientowi podjąć wyzwanie, wykorzystać szansę na nowe perspektywy w teraźniejszości jak i przeszłości oraz szansę na odkrycie nowych możliwości w przyszłości. W trzecim kroku istotne jest:

• przejście od perspektywy strachu przed śmiercią do powiedzenia życiu „tak”,
• przejście od stanu zależności od osoby zmarłej (lub faktu jej śmierci) do autonomii,
• rozwiązanie spraw skutkujących poczuciem winy wobec zmarłego/umierającego,
• zmiana psychologicznej percepcji czasu z „na przeszłość” na „tu i teraz” i „ku przyszłości”.

---

# Ćwiczenie: Powiedz życiu „Tak”!

Cel

• Postrzeganie i mówienie o śmierci jako o naturalnym zdarzeniu w rozwoju osobowym człowieka.
• Ponowne połączenie w szacunku perspektywy życia klienta
• Poradzenie sobie i zarządzanie trudnymi emocjami jak poczucie winy, złość, smutek, poczucie zależności.
• Umożliwienie i przygotowanie krewnych do stawienia czoła prawdzie, bólowi i innym koniecznościom.
• Wspieranie i towarzyszenie osobie umierającej i jej bliskim w poradzeniu sobie z rozmowami na tematy ostateczne.

UWAGA: Na warsztacie uczymy pracy z lękiem przed śmiercią z formie dyrektywnej medytacji / transu, w którym uczestnik podąża w przyszłość. Poniżej przedstawiamy ogólną koncepcję i fragmenty tekstu. Kluczowa interwencja związana jest ze spojrzeniem na życie z innej niż zazwyczaj perspektywy :-). Zazwyczaj bowiem, patrzymy na nie mając śmierć przed sobą. W wędrówce w przód idziemy tak daleko, aż spotykamy moment śmierci a potem idziemy jeszcze dalej. Co staje się ważne z tej perspektywy? Jakie kluczowe wartości i kryteria wychodzą na pierwszy plan? Które relacje? Jakie wybory? Czy jesteś gotowy odejść? Czego jeszcze Ci brakuje? Co ważnego chcesz dokończyć? Może okazać miłość, może za coś podziękować? A potem…

„… Podczas gdy twoja dusza, twoja świadomość i żywotność… Powolutku, delikatnie i zdecydowanie wracają do twojego ciała…. I z każdym oddechem, który bierzesz, stajesz się bardziej świadomy swojej siły i żywotności- podczas gdy  myśli, uczucia i inspiracje wzbogacają twoje życie… pokonują strach… i wspierają pozytywną zmianę, czy czujesz…, że zaakceptowałeś śmierć jako nieodwołalną część swojego życia…. ….i, że ciągle żyjesz… jesteś żywy… z każdym oddechem coraz bardziej – powiedz życiu TAK! Powiedz TAK twojemu życiu,… może dlatego, że chcesz cieszyć się życiem, które ci pozostało… Może zaczynasz iść za twoją własną inspiracją zmiany… może chcesz  o nie mówić lub ją ogłosić… Uporządkuj sprawy, nadaj rzeczom bieg i staw czoła swoim życiowym dążeniom…. Daj sobie wszystek potrzebny ci czas na to, co jest dla ciebie tak ważne… I pozwól żeby twoje oczy pozostały jeszcze chwile zamknięte- podczas gdy stajesz się coraz bardzie pełen życia i siły – wracając coraz bardziej do życia tutaj. Do twojego życia, do witalności – i pozwól sobie, podążać za celem i zmieniać życie- lub tego nie robić. Możesz czuć witalność i siłę-nieustająco więcej miłości i bezpieczeństwa- odczuwając pozytywne doznania…. Zacznij żyć… może dzięki prawdzie, pożegnaniu, rozpoczęciu od nowa, docenieniu… (…) Powiedz TAK swojemu życiu…. I możesz zapytać sam siebie, jak bardzo wolny i zrelaksowany  czujesz się w tym momencie – podczas gdy twój oddech i żywotność stają się zupełnie normalne – i czujesz już potrzebę poruszenia się- coś może wydawać się nieco inne- podczas gdy ty czujesz się świeży i wypoczęty i pełen nowej energii. Otwierając oczy i budząc się i mając jasny umysł, zaczynasz dostrzegać to co dzieje się wokół ciebie…i stajesz się świadomy, że jesteś żywy i żyjesz właśnie teraz…„

Jeśli zainteresował Cię temat zapraszamy na szkolenie „Wzrost w perspektywie ostatecznej”.